ZWIAZKI JAWNE i TAJNE

Na początku 20. wieku, Polska była jeszcze podzielona i rządzona przez trzech zaborców: Rosję, Prusy i Austrię. Młodzi Polacy ze wszystkich zaborów wiedzieli, że w świecie zachodzą wielkie zmiany i chcieli być gotowi, kiedy nadejdzie godzina, by wziąć odpowiedzialność za losy Polski.  Spotykali się, dyskutowali, działali w różnych organizacjach. Niektóre organizacje działały otwarcie a inne w tajemnicy przed władzami, szczególnie w zaborach rosyjskim i pruskim, gdzie mowa polska była surowo zwalczana w szkołach i urzędach państwowych. Były tajne związki różnej orientacji politycznej dążące do odzyskania niepodległości Polski, takie jak „Zarzewie”; były jawne organizacje, jak propagujące tężyznę fizyczną i dyscyplinę towarzystwo gimnastyczne „Sokół”, oraz ruchy dążące do odnowy moralnej, jak „Eleuzis” propagujący abstynencję od alkoholu, tytoniu, kart i rozpusty. Więcej...  Harcerki w ZHP, str, 22-25

WYKLAD NA LATARNI

Olga Drahonowska-Małkowska wspomina: „inicjatorem i duchowym przywódcą stowarzyszenia Eleuzis był profesor Wincenty Lutosławski, znakomity filozof, przemądry, przedobry człowiek, chociaż straszny dziwak.  Pamiętam, jak kiedyś, nie mogąc zapewnić sali wykładowej, zgromadził nas na którejś z lwowskich ulic, sam wlazł na latarnię i miał do nas dłuższą przemowę.” Więcej...  Druhna Oleńka, str. 16  

Chociaż pierwsza drużyna powstała w Warszawie, jednak Lwów, w zaborze austryjackim, cieszył się największą swobodą i był najbardziej dynamicznym polskim ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i intelektualnym w tym okresie. Właśnie tam, początkowo tajny ruch harcerski mógł się swobodnie rozwijać. Już w roku 1911 pod patronatem „Sokoła” powstały trzy męskie i jedna żeńska drużyna; odbyły się kursy w Skolem i ćwiczenia polowe,  wycieczki i kolonia „Dzieci Kosowskie” prowadzona metodą skautową  Wzory wypracowane we Lwowie i rozmach, z którym rozwijał się tam ruch skautowy rozniosły się na cały Kraj.  Więcej....  Nasze Dzieje, str. 5

Źródło: Harcerski Zeszyt Historyczny Nr 3/2: Nasze Dzieje – Geneza Harcerstwa, Wydanie Harcerskiej Komisji Historycznej ZHP w Londynie w latach 1970tych

Pierwsza zenska druzyna im. Emilii Plater

Pierwsza drużynowa, Olga Drahonowska, tak opisuje pracę skautek:  „Ćwiczymy się ustawicznie, bo skauting nie jest czymś, co się robi na zbiórkach tylko, to jest nowy sposób życia (...) rozumiałyśmy, że skautingu nie można się nauczyć, że skautką trzeba się stać, a więc ćwiczyłyśmy wolę, wystawiając się na tysięczne próby, w każdej pracy wybierałyśmy rzeczy najtrudniejsze, z zapałem średniowiecznych rycerzy szukałyśmy „słabych i biednych”, aby im przyjść z pomocą. W kościele, w tramwaju, w poczekalniach, wypatrywałyśmy tylko sposobności, kiedy danym nam będzie ustąpić miejsca komuś starszemu.” Więcej...   Druhna Oleńka str.18

SKAUT

W październiku 1911 ukazał się we Lwowie pierwszy numer pisma „Skaut” redagowanego przez Andrzeja Małkowskiego i Ignacego Kozielewskiego. Pismo było szmuglowane przez granice między zaborami i odegrało wielką rolę w szerzeniu ruchu harcerksiego.

Powitanie „Czuwaj!” zostało wprowadzone przez Olgę Drahonowską w jej drużynie w 1912 roku zamiast dotychczas używanego wojskowego „czołem” przejętego od Sokołów. Druhna Oleńka uważała że, „czołem trąci służalstwem, gdy hasło Czuwaj jest przypomnieniem obowiązku, wyrazem równości, braterstwa”. Powitanie to szybko przyjęło się we wszystkich drużynach skautowych.

„Dwa uczucia były bezsporne: duma, iż my, polscy skauci, jeszcze bez wolnej ojczyzny, jeszcze podzieleni na trzy zabory, mogliśmy jako jedna całość wziąć udział w Zlocie Międzynarodowym, oraz dziecinna chęć zobaczenia na własne oczy legendarnego generała Baden-Powella, twórcę skautingu. Byliśmy także niezwykle przejęci, iż wiózł nas tam polski „Baden-Powell” Andrzej Małkowski, który obudził w nas żar skautingu swą książką o niezwykłej wartości dla naszego młodego życia.” – wspomnienie Klemensa Rudnickiego, uczestnika wyprawy polskiej na Zlot w Birmingham w 1913 roku, późniejszego generała Wojska Polskiego. Drużyna składała się z 43 chłopców i 11 instruktorów ze wszystkich trzech zaborów pod komendą Andrzeja Małkowskiego. Obóz polski odwiedził Skaut Naczelny, Lord Robert Baden-Powell.  Więcej...  Jak Skauci pracują

Wybuch wojny w 1914 roku zastał harcerzy gotowych do służby Polsce. Harcerze zgłaszali się do tworzącego się wojska albo do Polskiego Czerwonego Krzyża. Harcerki opiekowały się dziećmi, osobami starszymi, rodzinami legionistów, roznosiły listy i informacje, pracowały w magazynach broni i żywności, i pełniły służbę sanitarną. Struktury organizacyjne harcerskie zapewniały sprawne i zdyscyplinowane działanie. Więcej...  Harcerki w ZHP, str, 42-48

„Polskie organizacjce harcerskie byłego zaboru pruskiego, Małopolski, Rusi i Rosji, Królewstwa Kongresowego i Litwy łączą się w jeden samoistny, niezależny od żadnej innej organizacji czy instytucji Związek Harcerstwa Polskiego.” Tak brzmi pierwszy punkt uchwały podjętej 1. listopada 1918 roku na zjeździe w Lublinie organizacji skautowych ze wszystkich trzech zaborów. Nowo powstały Związek liczył  ponad 33,000 harcerzy i harcerek.  Więcej...  Początki ruchu harcerskiego str. 17-20

Austria zaczęła wycofywać swoich żołnierzy z Polski w nocy 31. października na 1. listopada 1918 roku i Lwów zaczęły zajmować ukraińskie bojówki. W obronie Lwowa stanęła ludność miasta, z harcerstwem na czele. Harcerki były sanitaruszkami i łączniczkami a harcerze walczyli w różnych punktach – wielu z nich to byli młodzi chłopcy, których później nazwano „Orlętami Lwowskimi”. Harcerz Jurek Bitschan miał 14 lat. Od wieczora 20 listopada aż do następnego rana stał bez przerwy na posterunku na cmentarzu Łyczakowskim, a przez ostatnie godziny swego życia walczył, ostrzeliwany przez nieprzyjaciela. Zginął od dwóch eksplodujących ukraińskich pocisków. Wiersz Anna Fischerówny poświęcony jest jego pamięci: 

Mamo najdroższa bądź zdrowa. Do braci idę w bój!

Twoje uczyły mnie słowa, Nauczył przykład twój.

Pisząc to Jurek drżał cały. Już w mieście walczy wróg,

Huczą armaty,grzmią strzały, Lecz Jurek nie zna trwóg!

Wymknął się z domu, mknął śmiało,

Gdzie bratni szereg stał, Chwycił karabin w dłoń małą,

Wymierzył celny strzał. Toczy się walka zacięta,

obfity śmierci plon. Biją się polskie Orlęta

Ze wszystkich Lwowa stron Bije się Jurek w szeregu,

Cmentarnych broni wzgórz, Krew się czerwieni na śniegu

Ach! Cóż tam krew!Ach!Cóż! Jurek na chwilę upada,

Lecz wnet podnosi się, Pędzi gdzie wrogów gromada,

Do swoich znów się rwie. Rwie się,lecz pada na nowo...

"Ach mamo nie płacz!Nie!... Niebios przeczysta Królowo!

Ty dalej prowadź mnie!" Żywi walczyli do rana,

Do złotych słońca zórz. Ale - bez Jurka Bitschana,

Bo Jurek nie żył już.